Water naar de zee dragen

14 april, 2021

Opinie door Pepijn van Willigenburg

Deze keer wil ik jullie graag meenemen in een beeld dat mij steeds meer in beslag neemt als ik kijk naar het letterlijke energielandschap om ons heen. Op steeds meer plekken groeit de weerstand tegen het plaatsen van grootschalige zonnevelden en/of windmolens. Deze zonnevelden en windmolens worden steeds meer op het platteland gebouwd, weg van mensen die er deels ook terecht bezwaren[1] tegen hebben.  Deze plaatsen op het platteland worden nu veel gebruikt, omdat grond relatief goedkoop is en daarmee de investering an sich het beste rendeert. Mijn beeld is dat de nadruk op het rendement van de opwek alleen voor de maatschappij sterk kostenverhogend werkt. Ook de SDE en opvolgende regelingen, alsmede het op zichzelf staande RES-proces dragen bij aan deze focus.

Energie opwekken tegen lagere maatschappelijke kosten?!

Mijn verhaal voor een turn-around begint bij een andere constatering: In Nederland is bijna 37.000 hectare[2], of 370 miljoen vierkante meter dakoppervlak op dit moment niet benut wordt om zonne-energie op te wekken. Met niet bovengemiddeld goed presterende zonnepanelen kan er per vierkante meter per jaar 85 kWh worden opgewerkt. Dit kan, op termijn, 113 PJ aan groene energie opleveren of 31 TWh. Dit is genoeg voor 3 miljoen huishoudens, als deze elk 10.000 kWh verbruiken (verwarmen, laden, koken, alles elektrisch). Ter vergelijking; dat is bijna net zo veel als de hele RES doelstelling voor 2030.

Naast deze daken zijn er ook enorm veel parkeerterreinen, waar ook veel meer dan nu energie opgewekt kan worden[3]. Deze opwek heeft als aanvullend voordeel dat ook opwarming van (verharde) parkeerterreinen wordt verminderd, omdat er minder direct zonne-instraling is. Eerdere berekeningen van diverse adviesbureaus geven aan dat op deze terreinen nog eens 80 PJ – 90 PJ[2] (of 22 TWh – 25 TWh) opgewekt kan worden. Dit zijn nog eens ruim 2 mijloen huishoudens, uitgaande van 10.000 kWh per huishouden.

Waar de maatschappelijke winst zit

Een groot deel van deze daken en parkeerterreinen ligt in de gebouwde omgeving; in steden en dorpen. In deze steden en dorpen is veelal een sterker distributienet aanwezig dan op het platteland. Het is dan niet of in veel mindere mate nodig om netbeheerders sterke netten te laten bouwen, op plekken waar nu geen of heel ‘dunne’ netten zijn aangelegd. Deze werkzaamheden zijn sterk gespecialiseerd en kunnen niet door elke installateur worden uitgevoerd. Het installeren van zonnepanelen op bestaande daken kan door veel meer installateurs worden uitgevoerd; dit is dus ook een kans om te versnellen.

Dit hangt samen met in mijn ogen het tweede en nog veel grotere voordeel van meer energie opwekken in steden en dorpen: daar is ook veel meer vraag naar energie. De energie die nu op een weiland in Drenthe wordt opgewekt, moet wel zijn weg vinden naar verbruikers. Dat is in dorpen en steden simpelweg makkelijker. Zeker als in deze steden en dorpen ook andere aspecten van de energietransitie aan de gang zijn: mensen gaan elektrisch rijden, mensen kopen warmtepompen, mensen gaan elektrisch koken;

Geen water naar de zee dragen

En dan ben ik bij het begin van mijn verhaal: laten we stoppen met ‘water’ (zonne-energie) van het landbouwgronden naar de ‘zee’ (de steden en dorpen) te dragen. Laten we de energie veel meer daar gaan maken, waar ook behoefte is aan deze energie. Deze ‘businesscase’ gaat veel verder dan alleen het rendement van een zonnevelden en het rekentarief per kWh. Dit gaat ook over het inzetten van schaarse capaciteit van netbeheerders op plekken waar dat veel zinvoller is. De kosten voor de maatschappij hebben in dorpen en steden veel meer nut hebben in voor een mooie koperen of aluminium snelweg naar percelen op het platteland waar nu zonnepanelen worden geïnstalleerd en verder niets.

Tot slot

Met deze realisatie wil ik niet voorbij gaan aan esthetische kwesties: niet iedereen vind zonnepanelen mooi. Op dit vlak is inmiddels echt al wel veel meer mogelijk, bijvoorbeeld met opwek die te integreren is in dakpannen en met opwek die gelijk als bouwmateriaal kan dienen. Zo kan de opwek naast functioneel ook esthetisch veel meer onderdeel van het gebouw zijn in plaats van een add-on waarmee oorspronkelijk geen rekening is gehouden. Dit wat mij betreft ook een vorm van aanpassing en gewenning waar we door heen moeten; hoe onwennig waren de eerste mobiele telefoons van de beginjaren? Hoe zijn auto’s door de jaren heen veranderd, om te voldoen aan de veranderde eisen qua verkeersveiligheid.  


[1]https://www.volkskrant.nl/wetenschap/is-het-geluid-van-windmolens-ziekmakend-toen-we-verhuisden-was-ik-binnen-twee-weken-van-alle-klachten-af~b338801a/

[2]https://benchmarkzon.overmorgen.nl/

[3] https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3097067/efteling-wil-met-14300-zonnepanelen-op-de-parkeerplaats-energie-voor-het-park-opwekken

[4] https://www.hollandsolar.nl/u/files/holland-solar-rapport-ruimte-voor-zonne-energie-2015web.pdf